Toetsingskader: geen schijnzelfstandigheid in het onderwijs
Het zijn spannende tijden voor onderwijszzp’ers en -instellingen. In de media verschijnen wisselende berichten over schijnzelfstandigheid. Een belangrijke vraag is dan “wat kan er wel?”. Ook in het onderwijs kan worden gewerkt als en met zzp’ers!
Op deze pagina meer over schijnzelfstandigheid en hoe wordt beoordeeld of een overeenkomst een opdrachtovereenkomst of een arbeidsovereenkomst is. En vooral: waar letten we op, zodat werken als zzp’er wel mogelijk blijft.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Bij schijnzelfstandigheid is een zzp’er eigenlijk een werknemer. Bij een overeenkomst van opdracht gelden andere rechten en plichten dan bij een arbeidsovereenkomst. De vraag die centraal staat bij schijnzelfstandigheid is of de overeenkomst tussen partijen als een arbeidsovereenkomst ofopdrachtsovereenkomst moeten worden aangemerkt.
Bepaal of er sprake is van een arbeidsovereenkomst
Doe je dit op basis van de Wet DBA?
Het korte antwoord is nee. In 2016 werd met de Wet DBA kortweg de verklaring arbeidsrelatie (ook wel VAR) afgeschaft. Er wordt dus niet op basis van de Wet DBA gehandhaafd zoals je wel her en der leest.. Deze wet regelt niet het toetsisngskader.
Doe je dit op basis van de Wet VBAR?
Het antwoord hierop is ook nee. Dit is een wetsvoorstel. Dit voorstel wordt nog niet behandeld in de Tweede Kamer. Een wetsvoorstel is ook geen basis voor handhaving en toetsing. Door brede kritiek is ook nog niet zeker of dit wetsvoorstel het onverkort gaat halen.
Hoe bepaal je het dan?
De maatstaf is artikel 7:610 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek. Hierin staat de definitie van de arbeidsovereenkomst. De fiscaliteit, het sociale zekerheid en het pensioenrecht sluiten aan bij deze definitie. In dit artikel staat:
“De arbeidsovereenkomst is de overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten.”
In het kort: loon, arbeid, gezag.
Wanneer is sprake van loon, arbeid en gezag?
Bij schijnzelfstandigheid moet dus sprake zijn van een overeenkomst met loon, arbeid en gezag. Het huidige (januari 2025) toetsingskader voor de beoordeling of een overeenkomst moet worden aangemerkt als een arbeidsovereenkomst volgt uit drie rechtsoverwegingen van het Deliveroo-arrest van de Hoge Raad. Bij het beoordelen of een overeenkomst als een arbeidsovereenkomst moeten worden aangemerkt zijn alle omstandigheden van het geval in onderling verband bezien relevant. Dit is de zogenaamde holistische toets.
Deliveroo-arrest
De Hoge Raad noemt negen gezichtspunten die van belang kunnen zijn
- de aard en duur van de werkzaamheden
- de wijze waarop de werkzaamheden en de werktijden worden bepaald
- de inbedding van het werk en degene die de werkzaamheden verricht in de organisatie en de bedrijfsvoering van degene voor wie de werkzaamheden worden verricht
- het al dan niet bestaan van een verplichting het werk persoonlijk uit te voeren
- de wijze waarop de contractuele regeling van de verhouding van partijen tot stand is gekomen
- de wijze waarop de beloning wordt bepaald en waarop deze wordt uitgekeerd
- de hoogte van deze beloningen
- de vraag of degene die de werkzaamheden verricht daarbij commercieel risico loopt
- of degene die de werkzaamheden verricht zich in het economisch verkeer als ondernemer gedraagt of kan gedragen, bijvoorbeeld bij het verwerven van een reputatie, bij acquisitie, wat betreft fiscale behandeling, en gelet op het aantal opdrachtgevers voor wie hij werkt of heeft gewerkt en de duur waarvoor hij zich doorgaans aan een bepaalde opdrachtgever verbindt. Vermijd gezagsverhoudingen
Een gezichtspunt kan van belang zijn, maar dat hoeft dus niet. Deze gezichtspunten zijn ook niet de enige feiten en omstandigheden die een rol kunnen spelen. Dit kunnen er ook tal van meer zijn.
Wat is er dan veranderd per 1 januari 2025?
De Belastingdienst gaat weer volledig en risicogericht handhaven per 1 januari 2025. Dat is de zogenaamde opheffing van het handhavingsmoratorium en gaat dus over de mogelijkheid tot het uitdelen van bekeuringen door de Belastingdienst.
Het toetsingskader is dus niet gewijzigd voor het arbeidsrecht, het pensioenrecht, de sociale zekerheid en de fiscaliteit. Werken als zelfstandige blijft ook gewoon mogelijk. Ook in het onderwijs.
Er kunnen weer direct correctieverplichtingen en naheffingsaanslagen worden opgelegd. De Belastingdienst gaat in principe niet verder terug dan 1 januari 2025. In 2025 worden er geen verzuim- en vergrijpboetes (bron) bij de opdrachtnemer of de opdrachtgever opgelegd.
Zijn modelovereenkomsten nog relevant?
Alle goedgekeurde modelovereenkomsten blijven in van kracht tot eind 2029 (bron). Onze modelovereenkomst is hier bewust op gebaseerd met praktische toevoegingen over hoe in het onderwijs wordt gewerkt.
Feiten en omstandigheden voor zzp’ers in het onderwijs
- .De zzp’er werkt naar aanleiding van wederzijds akkoord volgens rooster en instructievoorkeuren. Aanpassingen op de gemaakte afspraken in de overeenkomst worden per e-mail, in vraagzinnen, aan elkaar voorgelegd. ✅
- Er is sprake van een gelijke termijn van opzegging voor beide partijen. ✅
- Vergaderingen, ouderavonden, rapportgesprekken zijn geen vanzelfsprekendheid maar kunnen wel, zonder gezagsverhouding, onderling worden afgestemd.
- De zzp’er krijgt geen directe dagelijkse aansturing van de opdrachtgever.
- De zzp’er voert zijn onderneming voor eigen rekening en risico. ✅
- De zzp’er is in het handelsregister van de Nederlandse KVK ingeschreven. ✅
- De zzp’er mag zelf bepalen hoe de lessen/gesprekken worden vormgegeven. ✅
- De zzp’er kan zelf de werktijden en de volgorde van de taken bepalen, binnen de grenzen van de onderwijsinstelling (bijv. lestijden) en het onderling afgestemde rooster.
- De zzp’er gedraagt zich als een ondernemer. ✅
- De zzp’er heeft een website, profiel op Flexonderwijs en/of actief LinkedIn-profiel die de zzp’er zelf bijhoudt en duidelijk weergeeft dat de zzp’er ondernemer is. ✅
- De zzp’er doet verschillende klussen. Mag binnen en buiten de onderwijssector zijn. ✅
- De zzp’er werkt vanuit eigen acquisitie. Bij werken Flexonderwijs moet de zzp’er namelijk zelf voor de opdrachten zorgen. ✅
- De zzp’er werkt vanuit expertise. Denk aan specifieke inval werkzaamheden, maar ook een veilig school/klasklimaat realiseren. ✅
- De zzp’er werkt zonder inbedding, voor verschillende opdrachtgevers en met een beperkt aantal uren per week.
- De zzp’er werkt zonder e-mailadres van de school. Voor school-inlog is het op te lossen met een inval@ of extern@ adres.
- De zzp’er staat niet op de teampagina van de schoolsite.
- De zzp’er gebruikt een eigen laptop.
- De zzp’er mag zonder overleg andere/eigen lesmethodes gebruiken. ✅
- De zzp’er ontvangt geen kerstpakket, dag van de leraar en/of cadeaubonnen, tenzij bijvoorbeeld sprake is van een relatiegeschenk en dit in de administratie als zodanig wordt meegenomen.
- De zzp’er houdt 8 weken tot 3 maanden aan als overeenkomst-periode. Deze mogen natuurlijk conform wetgeving verlengd worden. Langere periodes zijn niet verboden, maar kunnen vragen om nadrukkelijke ‘resultaatverplichting’. ✅
- De zzp’er heeft binnen/buiten de onderwijssector verschillende soorten opdrachten en opdrachtgevers (een up-to-date profiel op Flexonderwijs helpt je hieraan) door middel van getekende overeenkomsten en/of offertes. ✅
- De zzp’er kan aantonen niet financieel afhankelijk te zijn van de opdrachtgever.
- De zzp’er draagt commercieel risico. ✅
- Geen werk is geen inkomsten (bij werkloosheid, ziekte en vakantie). ✅
- De zzp’er heeft een aansprakelijkheids- en ongevallenverzekering (tip). ✅
- De zzp’er heeft een arbeidsongeschiktheidsverzekering. (De zzp’er mag hiertoe niet verplicht worden)
- De zzp’er neemt eigen verantwoordelijkheid voor het pensioen.
- De zzp’er regelt zelf de administratie en draagt zorg voor de belastingaangiftes (btw-aangifte, inkomstenbelasting). Uiteraard mag de zzp’er dit ook uitbesteden, zolang de opdrachtgever hiervoor niet verantwoordelijk is.
- De overeenkomst (via Flexonderwijs) heeft een start- en einddatum. Er is dus geen sprake van een oneindig contract. ✅
- De zzp’er heeft de vrijheid om zich te laten vervangen. Het gaat er vooral om dat de zzp’er zich, onder gestelde voorwaarden in de overeenkomst, zonder toestemming van de opdrachtgever mag laten vervangen. Geldende voorwaarden als aanwezigheid van geldige VOG, dezelfde diploma’s en onderwijservaring zijn van toepassing. Er is zelfs een meeloopperiode af te spreken. ✅
- De zzp’er werkt met resultaatverplichting. Er wordt een verwachting besproken over wat er op een bepaald moment concreet behaald is. Dat kan een positieve sfeer in de groep, een aanwezigheidsquorum van de leerlingen, een bepaald niveau van kennis, et cetera zijn. De zzp’er kan en mag hierop worden aangesproken als zijn doel niet bereikt wordt. Overigens zijn dit geen functionerings- en/of beoordelingsgesprekken zoals men in loondienst kent. ✅
- De zzp’er doet eigen investeringen en rekent vergoedingen voor het werk.
- De zzp’er gebruikt geen materiaal als laptop, telefoon e.d. van de opdrachtgever.
- De zzp’er zorgt voor eigen professionalisering en is dus niet welkom bij studiedagen. De zzp’er mag deze studiedagen wel organiseren. Overigens is het wel mogelijk met een financiële eigen bijdrage van de zzp’er. ✅
- De zzp’er dient geen declaratieformulieren in voor aankopen met betrekking tot de opdracht (opgelost met de administratietool). ✅
- De vergoeding die de zzp’er in rekening brengt ligt hoger dan EUR 33 per uur. ✅
- De zzp’er heeft een IBAN op naam van de zzp’er/het bedrijf van de zzp’er. ✅
- De zzp’er krijgt betaald op factuurbasis. ✅
- De zzp’er factureert per uur of per opdracht. ✅
- De zzp’er factureert niet op 1 vaste dag per maand. ✅
- De zzp’er factureert enkel de gewerkte uren en dus niet standaard 8 uur per dag. Hiermee krijgt de zzp’er dus geen geld bij ziekte (ondernemersrisico). ✅
- De zzp’er stuurt niet maandelijks hetzelfde factuurbedrag, behalve als toevallig precies even veel uur zijn gewerkt. ✅
- De zzp’er spreekt over een all-in uurtarief, waarbij reis- en parkeerkosten inbegrepen zijn. Incidenteel kan de zzp’er extra kosten rekenen, maar feitelijk zijn alle gemaakte kosten, kosten voor de zzp’er zelf. ✅
✅ = Gefaciliteerd door Flexonderwijs.
Wist je dat: De rechter heeft besloten dat invallen NIET per definitie schijnzelfstandigheid is (bron)
Wist je dat: In de laatste versie van de wet VBAR de kernactiviteiten NIET per definitie schijnzelfstandgheid is
Wist je dat: De rechter heeft besloten dat een langdurige overeenkomst (2,5 jr) NIET per definitie schijnzelfstandigheid is (bron)
Hoe nu verder?
We gaan er vanuit dat deze pagina enige nuance aan de angstbeelden hebben gegeven. Zzp in het onderwijs kan nog steeds en de regels daarvoor zijn niet veranderd. Gebruik gerust de onafhankelijke software van flexonderwijs. Neem gerust contact op voor meer informatie.
Durf je het, omwille van de schijnzelfstandigheid, toch niet aan, dan is loondienst inderdaad het enige alternatief. Dat kan vanuit het schoolbestuur of via commerciele detachering.
Omdat we vanuit Flexonderwijs horen dat 80% van de zzp’ers niet in loondienst of via commerciele detachering willen werken en anders de sector verlaten, hebben wij een detacheringsbureau zonder commercieel belang opgezet met de naam InnTeaching. Ook hier geldt de afspraak dat gemaakte winst middels het teruggavemodel wordt teruggekeerd aan het onderwijs. Wel zo eerlijk.
